Sudan, Afrika’nın en büyük ülkelerinden biri olmasına rağmen, uzun yıllardır siyasi ve ekonomik krizlerle boğuşuyor. Ülkede 2019 yılında gerçekleşen askeri darbe sonrası kurulan geçiş hükümeti, demokratik reformlar yapma sözü vermişti. Ancak bu süreçte ordu ile sivil gruplar arasında anlaşmazlıklar yaşandı. Bu anlaşmazlıklar 21 Nisan 2023 tarihinde silahlı çatışmalara dönüştü ve ülke kaosa sürüklendi.
Sudan’da çatışmaların nedenleri, tarafları, etkileri ve uluslararası boyutu nelerdir? Bu makalede bu soruların cevaplarını arayacağız.
İçindekiler
Sudan’da çatışmaların fitilini ateşleyen olay, geçiş hükümetinin başbakan yardımcısı Muhammed Hamdan Dağalo’yu görevden alması oldu. Dağalo, aynı zamanda paramiliter Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) komutanı olarak biliniyor. HDK, eski devlet başkanı Ömer el-Beşir’in devrilmesinde önemli rol oynamıştı.
Dağalo’nun görevden alınması, HDK ile ordu arasında gerilime yol açtı. HDK, Dağalo’nun görevine iade edilmesini talep etti ve geçiş hükümetini tanımadığını ilan etti. Ordu ise HDK’yi darbe girişimiyle suçladı ve güvenlik güçlerine saldırısını kınadı.
22 Nisan 2023 tarihinde başkent Hartum’da HDK ile ordu arasında silahlı çatışmalar çıktı.
Sudan’da çatışan taraflar, ordu ve Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) olarak ikiye ayrılıyor. Ordu, 2019 yılında eski devlet başkanı Ömer el-Beşir’i deviren ve geçiş hükümetini kuran güç olarak ülkeyi yönetiyor. Orduyu, Genelkurmay Başkanı ve Devlet Başkanı General Abdulfettah el-Burhan liderliğindeki Egemenlik Konseyi temsil ediyor.
HDK ise 2013 yılında kurulan ve Darfur’da isyancılarla savaşan Cancanvid milislerinin devamı olan bir paramiliter güç olarak tanınıyor. HDK’nin lideri General Muhammed Hamdan Dağalo, aynı zamanda geçiş hükümetinin başbakan yardımcısıydı. HDK, eski devlet başkanı Ömer el-Beşir’in devrilmesinde önemli rol oynamıştı.
Ordu ile HDK arasında son birkaç aydır yaşanan “söz savaşı”, iki güç arasında sıcak çatışmaya dönüştü. Çatışmanın nedeni ise “HDK’nin tamamen orduya katılmasını” öngören askeri güvenlik reformu konusunda anlaşmazlık yaşanmasıydı.
Sudan’da çatışmaların en büyük etkisi sivil halk üzerinde oldu. Başkent Hartum ve çeşitli şehirlerde yaşanan çatışmalarda yüzlerce kişi hayatını kaybetti, binlerce kişi yaralandı. Çatışmalar nedeniyle hastaneler tıbbi malzeme ve personel eksikliği yaşadı. Ayrıca çatışmalarda sağlık çalışanları, ambulanslar ve sağlık tesisleri de zarar gördü.
Çatışmalar aynı zamanda Sudan’ın siyasi istikrarını da tehdit etti. Ülkede 2019 yılında gerçekleşen askeri darbe sonrası kurulan geçiş hükümeti, demokratik reformlar yapma sözü vermişti. Ancak bu süreçte ordu ile sivil gruplar arasında anlaşmazlıklar yaşandı. Bu anlaşmazlıklar 21 Nisan 2023 tarihinde silahlı çatışmalara dönüştü ve ülke kaosa sürüklendi.
Çatışmalar ayrıca Sudan’ın ekonomik durumunu da olumsuz etkiledi. Ülkede zaten yüksek olan enflasyon ve işsizlik oranları daha da arttı. Çatışmalar nedeniyle ülkenin hava sahası kapatıldı ve ticari faaliyetler durma noktasına geldi. Ayrıca çatışmalarda altyapı, enerji ve iletişim tesisleri de hasar gördü.
Sudan’da yaşanan çatışmalar uluslararası toplumun da dikkatini çekti. Birçok ülke ve kuruluş, taraflara ateşkes çağrısında bulundu ve sivil yönetime geçiş sürecine saygı gösterilmesini istedi. Ayrıca birçok ülke, Sudan’daki vatandaşlarını tahliye etmek için çalışmalar yaptı.
Sudan’daki çatışmaların bölgesel ve küresel etkileri de olabilir. Sudan, Afrika Boynuzu, Kızıldeniz ve Nil Havzası gibi stratejik bölgelerde yer alıyor. Sudan’ın komşuları arasında Etiyopya, Mısır, Güney Sudan, Çad ve Libya gibi istikrarsız veya çatışma içinde olan ülkeler bulunuyor. Sudan’ın iç savaşa sürüklenmesi veya bölünmesi, bu ülkelerin güvenliğini ve istikrarını da tehdit edebilir.
Sudan aynı zamanda uluslararası aktörlerin de ilgi alanında yer alıyor. Sudan’ın doğal kaynakları, enerji potansiyeli ve jeopolitik konumu nedeniyle birçok ülke Sudan ile ilişkiler geliştirmeye çalışıyor. Özellikle ABD, Rusya, Çin, Türkiye, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Katar gibi ülkeler Sudan’da etkin olmaya çalışıyor. Bu ülkelerin Sudan’daki çatışmalara müdahil olması veya vekillerini kullanması da mümkün.
Önerilen yazı: MİLTAR Projesi: Türkiye’nin Yerli ve Milli X-Ray Tarama Sistemleri
Sudan’da ordu ile Hızlı Destek Kuvvetleri arasında başlayan çatışmalar, ülkenin siyasi ve ekonomik geleceğini belirleyecek bir mücadeleye dönüştü. Çatışmaların sonucu ne olursa olsun, Sudan halkı büyük bir bedel ödüyor. Çatışmaların durdurulması için ulusal ve uluslararası düzeyde girişimler yapılması gerekiyor. Aksi takdirde Sudan, daha büyük bir kaosun ve krizin içine sürüklenebilir.
Sudan’da çatışmaların sona erdirilmesi için ulusal ve uluslararası düzeyde girişimler yapılması gerekiyor. Ulusal düzeyde, ordu ile Hızlı Destek Kuvvetleri arasında diyalog kurulması ve askeri güvenlik reformu konusunda uzlaşı sağlanması önemli. Ayrıca sivil yönetime geçiş sürecine bağlı kalınması ve demokratik reformların devam ettirilmesi de gerekiyor.
Uluslararası düzeyde, Sudan’ın komşuları, bölgesel örgütler ve küresel aktörler de Sudan’daki çatışmalara müdahil olmamalı ve taraflara ateşkes çağrısında bulunmalı. Ayrıca Sudan’a insani yardım ulaştırılması ve sivillerin korunması için çalışılmalı. Sudan’ın ekonomik krizden çıkması için de uluslararası destek sağlanmalı.
Sudan’da çatışmaların sona erdirilmesi, ülkenin istikrarını ve refahını sağlamanın yanı sıra bölgesel ve küresel barış ve güvenliğe de katkıda bulunacaktır.
